«ΟΥΔΕΝ ΚΑΚΟΝ ΑΜΙΓΕΣ ΚΑΛΟΥ»: Η καταστρεπτική πυρκαγιά της 24ης Αυγούσστου 2007 εξυγείανε την περιοχή μας από την καρκίνωση της ελιάς - Τούλα Κυριακοπούλου

«ΟΥΔΕΝ ΚΑΚΟΝ ΑΜΙΓΕΣ ΚΑΛΟΥ»: Η καταστρεπτική πυρκαγιά της 24ης Αυγούσστου 2007 εξυγείανε την περιοχή μας από την καρκίνωση της ελιάς - Τούλα Κυριακοπούλου

Η «Μακιστία κοιλάδα» υπέφερε από έντονη παρουσία της καρκινώσεως της ελιάς, όπως και πολλές άλλες περιοχές της χώρας μας. Κλαδιά, βραχίονες και κορμοί γεμάτα καρκινώματα, ξηράνσεις κλαδιών, καχεξία τού δένδρου, ακόμη και θάνατος του δένδρου σε ακραίες περιπτώσεις (Εικόνες).

Η καρκίνωση ή φυματίωση της ελιάς είναι μία βακτηριολογική ασθένεια, προκαλούμενη από το βακτήριο Pseudomonassyringae sbsp. savastanoi. Το ζωντανό βακτήριο αναπαράγεται και υπάρχει κυρίως στους όγκους, αλλά, επιφυτικά, και στα φύλλα και τις άλλες πράσινες επιφάνειες του δένδρου. Η μόλυνση της ελιάς γίνεται κυρίως μέσω πρόσφατων πληγών του φλοιού που προκαλούνται με το ράβδισμα κατά τη συλλογή του καρπού, με το κλάδεμα, με καλλιεργητικά εργαλεία, με το χαλάζι και με τον παγετό. Σε περιοχές όπου επικρατεί υψηλή υγρασία κατά το καλοκαίρι, μολύνονται και οι καρποί, ιδίως των μεγαλόκαρπων ποικιλιών, εμφανίζοντας κηλιδώσεις. Οι ιστοί της ελιάς είναι ευπαθείς στις μολύνσεις όλες τις εποχές του έτους, εφ’ όσον επικρατεί υγρασία και υπάρχουν μη επουλωμένες πληγές. Κατά τη διάρκεια υγρού καιρού, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν συχνές βροχοπτώσεις που συνοδεύονται από άνεμο, τα βακτήρια εξέρχονται από τους διαβρεγμένους όγκους ή ενεργοποιούνται στην επιφυτική χλωρίδα και μεταφέρονται με τα σταγονίδια της υγρασίας σε άλλες θέσεις του δένδρου ή σε γειτονικά δένδρα, εισέρχονται μέσα στους ιστούς από τις πληγές και προκαλούν νέες μολύνσεις. Η κύρια περίοδος των μολύνσεων συμπίπτει με τη βροχερή περίοδο μιάς περιοχής, συνήθως το φθινόπωρο, τον χειμώνα και την άνοιξη. Πολυάριθμες και σοβαρές μολύνσεις λαμβάνουν χώρα ιδιαίτερα μετά από παγετό ή χαλάζι. Στα σημεία της μολύνσεως εμφανίζονται φυμάτια, ύστερα από 15 ημέρες έως 3 μήνες από τη μόλυνση, ανάλογα με τη θερμοκρασία, τα οποία αυξάνονται σε όγκο με το χρόνο και εξελίσσονται σε καρκινώματα, αποκτώντας ανώμαλη επιφάνεια. Όταν οι μολύνσεις είναι γειτονικές, έχομε συνένωση καρκινωμάτων και έτσι τα καρκινώματα εμφανίζονται μεγαλύτερα. Όταν τα κλαδιά έχουν προσβληθεί έντονα έχοντας πολλούς όγκους, ιδιαίτερα όταν αυτοί συνενώνονται μεταξύ τους, γίνονται καχεκτικά και πολλές φορές ξηραίνονται. Σε πολλές περιπτώσεις, συνήθως όταν τα δένδρα είναι μικρά και η προσβολή έντονη, ιδιαίτερα στον κορμό, στο λαιμό και στις κεντρικές ρίζες, προκαλείται μεγάλη εξασθένηση του φυτού και μείωση της παραγωγής, ακόμη και θάνατος του δένδρου. Με το χρόνο, καθώς τα καρκινώματα πληθύνονται, πληθύνονται με αυξανόμενο ρυθμό και οι μολύνσεις, δεδομένου ότι αυτά αποτελούν τις πηγές των μολυσμάτων. Αυτό είχε συμβεί και στη «Μακιστία κοιλάδα», όπου τα ελαιόδενδρά μας είχαν άθλια εμφάνιση σε μεγάλο και συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό.

Για την αντιμετώπιση της ασθένειας δεν υπάρχουν αποτελεσματικά θεραπευτικά μέτρα, αλλά, προληπτικά, πρέπει να εφαρμόζονται τα εξής:

  1. Σε περίπτωση ελαφράς προσβολής, πρέπει να αφαιρούνται και να καίγονται αμέσως όλα τα προσβεβλημένα κλαδιά. Όταν η προσβολή εντοπίζεται στον κορμό, στο λαιμό στις ρίζες και στους βραχίονες, πρέπει να αφαιρούνται οι όγκοι με κοφτερό μαχαίρι και να καίγονται, οι δέ πληγές να επαλείφονται με πυκνό βορδιγάλειο πολτό. Οι εργασίες αυτές πρέπει να γίνονται κατά τους θερινούς μήνες και με ξηρό καιρό.
  2. Τα κοπτικά εργαλεία να απολυμαίνονται πριν από τη χρήση τους με εμβάπτισή τους σε διάλυμα φορμόλης 5% σε νερό ή σε άλλο κατάλληλο απολυμαντικό.
  3. Η συλλογή του ελαιοκάρπου με ράβδισμα και το κλάδεμα να αποφεύγονται με υγρό και βροχερό καιρό.
  4. Αμέσως μετά από παγετό ή χαλάζι να εκτετείται ψεκασμός των δένδρων με βορδιγάλειο πολτό ή άλλο χαλκούχο σκεύασμα.
  5. Σε περιοχές όπου επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες για την κηλίδωση του ελαιοκάρπου, συνιστάται ένας ή δύο ψεκασμοί με χαλκούχα κατά την περίοδο Ιουνίου μέχρι αρχών Σεπτεμβρίου.
  6. Σε περίπτωση εγκαταστάσεως νέου ελαιώνα, πρέπει να φυτεύονται δενδρύλλια εντελώς υγιή, προερχόμενα από φυτώρια που δεν έχουν την ασθένεια.

 

Η καταστρεπτική πυρκαϊά της 24ης Αυγούστου 2007 κατέκαψε την υπέργεια βλάστηση της κοιλάδας μας - και της ευρύτερης περιοχής, βέβαια - συμπεριλαμβανομένων των ελαιοδένδρων, κατακαίοντας όμως έτσι και τις πηγές των μολυσμάτων του εν λόγω βακτηρίου. Έτσι, τα ελαιόδενδρα που προέκυψαν από την αναβλάστηση των καμμένων ελαιοδένδρων είναι απηλλαγμένα από μολύνσεις και, επομένως, δεν απαιτούν τα σχετικά μέτρα καταπολεμήσεως, τα οποία απαιτούν προσπάθεια, χρόνο και έξοδα, και ως εκ τούτου δύσκολα εφαρμόσιμα με πληρότητα και, επομένως, μη επαρκώς αποτελεσματικά. Αυτό είναι ένα ελάχιστο καλό αντιστάθμισμα της πυρκαϊάς, πλην σημαντικό για την ελαιοκαλλιέργεια, η οποία αποτελεί σήμερα την κύρια καλλιέργεια στην περιοχή μας και στην ερύτερη περιοχή. Πολλώ μάλλον που η ελιά είναι η πλέον πολυετής καλλιέργεια. Είναι προφανές ότι πρέπει να επωφεληθούμε από τη θετική αυτή κατάσταση, διατηρώντας τη και αξιοποιώντας τη. Έτσι, πρέπει να επιθεωρούνται τα δένδρα για τυχόν αρχόμενη προσβολή από μολύσματα που διέφυγαν - ελάχιστα ελαιόδενδρα δεν κάηκαν - οπότε πρέπει απαραιτήτως να εφαρμόζεται το πρώτο προληπτικό μέτρο. Επίσης, πρέπει να προσέχουμε να μη φέρνουμε μολύσματα από αλλού με το πολλαπλασιαστικό υλικό, όπως με ασθενή δενδρύλλια (6ο μέτρο). Έτσι, θα διατηρήσουμε την ευτυχή κατάσταση να μην έχομε τις πηγές των μολυσμάτων, αποφεύγοντας το σοβαρό πρόβλημα και την πολύ δύσκολη αντιμετώπισή του. Πολύ δε περισσότερο, που γίνεται συζήτηση για οργάνωση παραγωγής βιολογικού λαδιού στη «Μακιστία κοιλάδα», κάτι που εάν πραγματοποιηθεί θα απέφερε πολλαπλάσιο εισόδημα στους παραγωγούς. Στο πλαίσιο αυτό, η απουσία βακτηριακών μολυσμάτων της καρκινώσεως της ελιάς αποτελεί προφανώς θετικό παράγοντα. Κατά μείζονα λόγο, λοιπόν, πρέπει να προφυλάξομε την κοιλάδα μας από το βακτήριο αυτό. Η προφύλαξη αυτή, βέβαια, ισχύει και ευρύτερα, πέραν της κοιλάδας μας.